حتی اگر در دنیای موسیقی و آهنگ دانش زیادی هم نداشته باشید، دو اصطلاح کوک پیانو و رگلاژ پیانو به گوشتان رسیده است. در این مقاله بیشتر با این کلمات آشنا می‌شویم:
رگلاژ پیانو چیست؟
در پیانو برای اینکه صدا و نوایی که به گوش می‌رسد، زیبا و قدرتمند باشد، باید کوک پیانو انجام شود. هر گونه ناکوکی باعث می‌شود تا نت به درستی اجرا نشده و نتوان از آن لذت برد. برای ایجاد صدا باید با فشار دادن هر کلید، چکش‌ها به سیم‌ها ضربه وارد نموده و صدای دلنواز ایجاد شود. هر سیم دارای فرکانس خاص خودش است و برای رسیدن به نوای مطلوب باید به حداکثر فرکانس استاندارد برسد. کوک کردن عبارت است رساندن سیم‌ها به این فرکانس و در نهایت شنیدن صدای مطلوب از ساز است. برای کوک کردن پیانو باید تخصص و مهارت لازم را داشته باشید و بهتر است از افراد خبره و ماهر در این خصوص کمک بگیرید.
عوامل متعددی باعث می‌شود تا کلیدها شل شوند و در نهایت پیانو کوک خود را از دست بدهد. مواردی مانند جابجایی پیانو و یا عدم استفاده زا آن به مدت طولانی و … از جمله این موارد است. برای کوک کردن باید کلید یا کلاویه‌ها رگلاژ شوند.
تفاوت بین کوک و رگلاژ پیانو چیست؟
همانطور که اشاره کردیم، برای کوک کردن بایستی هماهنگی لازم بین سیم‌ها انجام گردد تا بتوان صدای مورد نظر و نت را اجرا نمود. برای ایجاد این هماهنگی لازم است تا سیم‌ها به فرکانس مورد نظر برسند و برای رسیدن به این فرکانس، نیاز به کوک کردن پیانو داریم. البته در مورد پیانوهای آکوستیک این کار انجام می‌شود و پیانوهای نوع دیجیتال به صورت خودکار کوک می‌شوند. رگلاژ کردن با کوک کردن تفاوت دارد. برای رگلاژ کردن لازم است تا کارهای فیزیکی روی قطعات انجام شود.
از جمله تمیز کردن کلیدها و میزان کردن آن‌ها، تنظیم کردن لت آف، تنظیم فاصله چکش‌ها، روغن‌کاری قطعات داخلی و … که تمامی این فعالیت‌ها باعث می‌شود تا صدای و نت مورد نظر را با نواختن پیانو به دست آورد. همه این موارد نیاز دارد تا توسط فرد ماهر و آشنا به قطعات و نحوه نواختن و فرکانس استاندارد و … انجام گیرد. عدم تخصص باعث می‌شود تا آسیب‌های زیادی به دستگاه وارد شود که در برخی موارد نیز غیر قابل جبران است.
کوک پیانو چطور انجام می‌شود؟
همانطور که گفتیم کوک پیانو شامل رساندن فرکانس سیم‌ها به استاندارد آن‌ها است. دستگاه پیانو از 6000 تا 7000 قطعه مکانیکی تشکیل شده است که باید این قطعات با هم هماهنگ عمل نمایند تا بتوان صوت نهایی را ایجاد کرد. هماهنگی در کار یکی از عوامل مهم برای ضربات درست به چکش‌ها و در نهایت تولید صدای مطلوب از سیم‌ها است. تعداد سیم‌ها نیز بالا است و از 220 عدد تشکیل شده است. طول و ضخامت سیم‌ها نیز با همدیگر تفاوت دارد و می‌توان آن‌ها را در سه دسته سیم‌های پایین، متوسط و بالا تقسیم‌بندی نمود. تفاوت این سیم‌ها در ایجاد صدای زیر و بم است و باید تحت کشش مشخصی قرار گیرند. این کشش یا همان فرکانس برای تولید صدا لازم است و برای رسیدن به نوای دلخواه لازم است به فرکانس استاندارد برسیم.
چرا کوک پیانو زمان‌بر است؟
برای نواختن هر یک از نت‌های پیانو، لازم است یک تا سه سیم به ارتعاش درآید. هر کدام از این سیم‌ها به قطعه فلزی تیونینگ پین که دارای شکل استوانه‌ای است، وصل می‌شوند. برای مراقبت بیشتر این قطعات خود در داخل صفحه چدنی یا پین بلاک قرار می‌گیرند. برای آنکه صدای مورد نظر را ایجاد کنیم لازم است این سیم‌ها به صورت یکنواخت به اندازه فرکانس استاندارد رسیده و در نهایت صوت مورد نظر را ایجاد نمایند که این کار را کوک پیانو می‌نامند. برای کوک کردن پیانو نیاز به زمان زیادی است و باید توسط متخصص انجام شود. البته زمان مورد نیاز برای کوک کردن پیانو متغیر است و معمولاً بین 80 تا 120 دقیقه طول می‌کشد. عوامل مؤثر در مدت زمان کوک پیانو عبارت‌اند از:
- طول عمر پیانو
- کیفیت تیونینگ پین‌ها
- زمان کوک قبلی
- تخصص و مهارت متخصص کوک کردن پیانو
معمولاً لازم است هر 4 تا 8 ماه یک بار کوک پیانو انجام شود. هرچند عواملی مانند آب و هوا، رطوبت، میزان نوازندگی و شدت آن و … در این زمینه بی تأثیر نیستند و این مدت زمان را افزایش یا کاهش می‌دهند.
چرا پیانو کوک را نگه نمی‌دارد؟
ممکن است با اینکه کوک پیانو در زمان مناسب و توسط تکنسین انجام شده باشد، باز هم مدت زمان نگهداشتن کوک کوتاه است. عوامل زیادی هستند که باعث می‌شوند تا پیانو کوک را نگه ندارد و این عوامل عبارت‌اند از:
کوک کردن پیانو در زمان لازم
ممکن است کوک پیانو در زمان مقرر انجام نشده باشد. یا اینکه چون مدت زمان زیادی از پیانو استفاده نمی‌نمایید، تصور کنید که لازم به کوک کردن پیانو نیست. در صورتی که این تصور اشتباه است و عدم توجه به ساز باعث می‌شود تا کوک خود را از دست بدهد. زمانی که مدت زیادی به پیانو سر نمی‌زنید، سیم‌ها تحت فشار قرار نمی‌گیرند، در نتیجه اگر بخواهید بعد از چند وقت به سیم‌ها فشاری وارد کنید باعث پارگی سیم شده و در نهایت آسیب زیادی به دستگاه وارد می‌شود؛ بنابراین لازم است که حتی اگر از پیانو استفاده نمی‌کنید، در زمان‌های مقرر آن را کوک نمایید.
ترک خوردن و شکستگی پین بلاک یا صفحه چدنی
هر گونه فشار فیزیکی به پیانو و قسمت‌های مختلف آن باعث می‌شود تا نتواند کوک را نگه دارد. در این صورت اگر به موقع ساز خود را کوک نموده‌اید ولی کوک را نگه نمی‌دارد، لازم است از نظر مکانیکی و قطعات بررسی شود. این کار را به تکنسین و متخصص در این حوزه بسپارید تا بتواند با بررسی آیتم‌های لازم، علت مشکل را پیدا و حل نماید. افراد غیر متخصص ممکن است آسیب بیشتری به ساز وارد نمایند که در مواردی غیر قابل جبران است. البته امروزه از نرم‌افزارهای مخصوص این کار نیز استفاده می‌شود تا علت مشکل پیدا شود. نرم‌افزارها با استفاده از توانایی که در تشخیص صدای نت‌ها دارند، می‌توانند فرکانس هرکدام را مشخص و در نتیجه با دقت زیاد و در کمترین زمان، پیانو را کوک می‌نمایند.
با چه مشکلاتی در کوک پیانو مواجه می‌شویم؟
کوک پیانو به هر طریقی که انجام شود، ممکن است در زمان کوک با مشکلاتی مواجه شویم. این مشکلات عبارت‌اند از:
شل شدن تیونینگ پین
همانطور که گفتیم تیونینگ پین شامل صفحات استوانه‌ای شکل و فلزی است که سیم‌ها در داخل آن قرار دارند. عواملی مانند آب و هوا، رطوبت، طول عمر دستگاه و … باعث آسیب رسیدن به این صفحه فلزی می‌شود. در نتیجه لازم است اکسیده و یا هرز شده و این کار توسط تکنسین متخصص و ماهر انجام می‌شود.
شکستگی و یا ترک خوردگی پین بلاک‌ها
پین بلاک‌ها از تیونینگ‌ها محافظت می‌نمایند و در نتیجه باید استحکام و مقاومت لازم را در برابر ضربه و فشار داشته باشند. تحمل کشش سیم‌ها و وزن بین 9 تا 12 تن آن‌ها یکی از مواردی است که باید پین بلاک‌ها از عهده آن برآیند. نداشتن کیفیت لازم و یا استحکام کافی پین بلاک باعث می‌شود تا نتواند این وزن را تحمل و دچار شکستگی یا ترک خوردن شود.
خرابی و یا شکستگی پل‌ها
هر گونه شکستگی در خرک پیانو که از جنس چوب است و یا لق شدن و جابجایی پل‌های فلزی باعث می‌شود تا سیم‌ها شل شده و در نتیجه باعث از دست رفتن کوک پیانو می‌شود.
وجود سر و صدا در زمان کوک پیانو
لازم است در زمانی که تکنسین مشغول کوک کردن پیانو است، از هر گونه صدای اضافی خودداری شود. صداهایی مانند فن، تلویزیون و یا موسیقی باعث می‌شود تا نتوان فرکانس مورد نظر را دریافت و پیانو را کوک نمود؛ بنابراین بهتر است این کار در سکوت انجام شود تا بتوان ارتعاش و فرکانس سیم‌ها را تشخیص داد.
کلام آخر
یکی از موارد مهمی که برای شنیدن صدای زیبای پیانو لازم است رعایت شود، کوک پیانو است. کوک کردن به معنی رساندن ارتعاش سیم‌ها به فرکانس استاندارد است. موارد زیادی ممکن است باعث از دست رفتن کوک شود، از جمله می‌توان به جابجایی دستگاه، عدم استفاده در مدت زمان زیاد و ایجاد فاصله بین کوک کردن‌های پیانو، طول عمر ساز، عوامل محیطی مانند رطوبت، آب و هوا و … که باعث آسیب به بدنه چوبی و تیونینگ‌ها می‌شود، عدم کوک کردن توسط تکنسین متخصص و ماهر و …اشاره کرد؛ بنابراین در صورتی که متوجه شدید سازتان کوک نیست، ابتدا با متخصص در این حوزه تماس بگیرید و با توجه به دستورالعمل مورد نظر عمل نمایید.
برخی از موارد نیز باید به صورت مکانیکی و توسط تکنسین انجام شود که شامل تعویض و یا تغییر قطعات فلزی داخلی مانند تیونینگ پین‌ها یا پین بلاک‌ها می‌شود. متخصص می‌تواند با اقداماتی مانند تمیز کردن کلیدها، دمپر و سافت، سفت کردن کلاویه‌ها، تمیز نمودن چکش‌ها، چک کردن پدال‌ها، روغن‌کاری قطعات داخلی پیانو و … کار رگلاژ پیانو را انجام دهد.
