یکی از قدیمی ترین و معروف ترین اساتید در رشته پیانو، استاد جواد معروفی است. در این مقاله به زندگی نامه استاد از تولد تا دوران های مختلف، اساتید، شاگردان و در نهایت آثار و آلبوم های ایشان می پردازیم.
آشنایی با استاد جواد معروفی
جواد معروفی یکی از آهنگسازان، پیانیست ها و رهبران ارکستر بودند که شاگردانی چون اردشیر روحانی و انوشیروان روحانی را تعلیم دادند. ایشان در 15 مرداد ماه سال 1291 در تهران به دنیا آمده و در 16 آذر ماه سال 1372 دیده از جهان فرو بست و پیکر ایشان در آرامگاه فرهیختگان ادب و هنر در بهشت زهرای تهران دفن گردید. نام مادرشان عذرا و نام پدر موسی معروفی بوده و نام همسرشان شمس الزمان بوده که ازدواجشان در هجده سالگی اتفاق افتاده است. حاصل این پیوند چهار فرزند به نام های منوچهر، شکوه الزمان ( گیتی) ، ژیلا و فرهاد هستند.
آشنایی با سابقه هنری استاد جواد معروفی
پدر استاد نقش مهمی در نوازندگی ایشان داشته و از کودکی که مادرشان را از دست داد، نوازندگی تار و ویولون را آموزش می دید. پدرشان از شاگردان استاد درویش خان و از بزرگ ترین موسیقی دان های عصر خود بوده است. ایشان در چهارده سالگی به هنرستان ملی موسیقی رفته و در دوره ای که کلنل وزیری مدیر این هنرستان بود، شروع به فراگیری نوازندگی نمود. اولین سازی که استاد جواد معروفی با آن نواخت، پیانو بود و سپس یادگیری نوازندگی با پیانو کلاسیک را تحت نظر خانم تاتیانا خاراطیان آموزش دید. در کنار موسیقی غربی، استاد به یادگیری موسیقی ایرانی نیز مشغول و تحصیلات خود را در این زمینه در محضر استاد علی نقی وزیری به پایان رساندند. استاد با نواختن اتودها و پرلودهای فردریک شوپن، سونات های ولفگانگ آمادئوس موتسارت، لودویگ ون بتهون، فرانتس شوبرت و فوگ های باخ در کنار موسیقی ایرانی سعی در آشتی دادن این دو سبک موسیقی داشتند.
در نواختن پیانو از روش استاد مشیر همایون شهردار بهره می بردند. هرچند در برخی موارد نیز روش مرتضی محجوبی را بکار می بردند. با این حال تکنیک ایشان متفاوت و نیز شیوه ای خاص و مشخص داشت که از روش این دو استاد بهتر عمل می کرد. جواد معروفی و پدرشان به عنوان اولین کسانی معرفی شدند که سعی در نواختن قطعات و ترانه های ایرانی در دستگاه پیانو داشته و ترانه هایی از خیام را در سال 1315 اجرا کردند. در گذشته ساز پیانو در موسیقی ایرانی به صورت دو دستی و یک صدا نواخته می شد، ولی تجربه استاد در موسیقی غربی و تبحری که داشتند باعث شد تا بتوانند از دست چپ نیز در نواختن پیانو استفاده نمایند. از شاگردان مطرح استاد می توان به انوشیروان روحانی، اردشیر روحانی، افلیا پرتو، مهین ذرین پنجه و ساسان محبی اشاره کرد که هم با موسیقی ایرانی آشنایی داشتند و هم موسیقی غربی را به بهترین شکل می نواختند.
خدمات فرهنگی و آموزشی استاد جواد معروفی
ایشان در سن 21 سالگی به دلیل استعداد زیادی که در صنعت موسیقی داشتند، در وزارت فرهنگ استخدام و مشغول به فعالیت شدند. تدریس موسیقی در مدارس شهر تهران همراه با سلفژ و دیکته موسیقی بود که توسط ایشان تدریس می شد. در سال 1319 و بعد از هفت سال همزمان با تأسیس رادیو، فعالیت خود را در این حوزه آغاز و با وجود سن بیست و هشت سالگی، به عنوان نوازنده پیانو و رهبر ارکستر شماره یک معرفی و شروع به کار کرد. در کنار ایشان از نوازندگانی از جمله صبا، حبیب سماعی، حسین تهرانی و مرتضی نی داوود نیز در اولین ارکستر رادیو ایران دعوت شده است. استاد در سال 1332 سرپرستی موسیقی رادیو را به عهده گرفته و در شورای عالی موسیقی نیز عضو شد. از دیگر فعالیت های استاد می توان به رهبری ارکستر شماره یک و رهبری ارکستر گلها می توان اشاره کرد. همچنین ایشان تنظیم آهنگ های علی اکبر شیدا، عارف قزوینی، رکن الدین مختاری و درویش خان را بر عهده گرفته و شاهکارهایی را خلق نمودند.
آثار استاد جواد معروفی
جواد معروفی در دوران عمر 81 ساله خود آثار زیادی اعم از شاهکارهای موسیقی برای پیانو، آلبوم ها و کتاب هایی نیز تولید و تألیف نموده اند. در این قسمت به بررسی آثار ایشان می پردازیم:
آثار استاد در حوزه نوازندگی پیانو:
- فانتزی ژیلا
- کوکو
- رومی
- تنظیم برای پیانو پیش درآمد اصفهان
- ساری گلین که آهنگی محلی است.
- فانتزی روی تم ارمنی
- راپسودی اصفهان
- فانتزی در لا مینور
- پرلود شماره ۱ تا ۸
- سرناد بهاری
- شبهای کازینو رامسر
- فانتزی چهارگاه
- کاروان عمر
- رقص کولی
- بالت فرشتگان
- رومینا
- طبیعت
- چه شورها
- خواب های خوش
- بر باد رفته
- عاشورا
- راز خلقت
- فراق
- خزان
- روزگار من
- گل پژمرده
- بلبل سحری
- طلوع
- به یاد خیام
- شبنم صبحگاهی
- فانتزی روی تم شیرازی ۱
- فانتزی روی تم شیرازی ۲
- چشمان سیاه
- تخت جمشید
- فانتزی شماره ۲
- گل تازه
- فانتزی روی ترانه های خیام
- خاطرات
- فانتزی روی تم شیدا
- کاروان عشق
- بلبلان مست اند
- اصفهان
- ساقی
- صورتگر نقاشی چین
- مرغ حق
- مستانه
- رویای جوانی
- ساربان
- دیلمان
- به نازنین سفر کرده
- آرزو
- خورشید می درخشد
- گل پری جون
- خاطره ای از استاد
- انتظار
- سپیده
- شورانگیز
- نسیم
- سایه ها
- مهتاب
- فانتزی
- نوید
- بنفشه
- دل خسته
- مهربانی
- رویا
- شوریده
- خاطره کوهستان
- راز غروب
- راپسدی در ماهور
- رنگ چهارگاه
- رنگ همایون
- رنگ ماهور
- رنگ اصفهان
- تنظیم پیش درآمد چهارگاه ساخته رکن الدین مختاری
- ضربی چهارگاه
- تنظیم غمگین برای ساخته علینقی وزیری
- تنظیم مرغک برای ساخته علینقی وزیری
- تنظیم دو بلبل برای ساخته علینقی وزیری
- موسیقی فیلم خواب‌های طلائی
- آثاری که برای مجموعه برنامه گلها ساخته شده است.
آلبوم های استاد شامل موارد زیر هستند
آلبوم رنگین کمان که شامل آهنگ های انتظار، سپیده و خواب های طلایی 1 است.
آلبوم ایران صدا شامل آهنگ های خواب های طلایی 2، عاشورا، راز خلقت، فراق، رومینا، طبیعت، چه شور ها، خواب های خوش، بر باد رفته، خزان، روزگار من، پیانو – ویولون (جواد معروفی و همایون خرم)، سدره ۱، سدره 2، سدره 3، یادواره، روایت عشق2، ردیف موسیقی ایران
آلبوم شهرام شامل ملودی های راپسودی اصفهان، راز غروب، راز گل ها، پرستوها، نغمه آبشار و شفق بوده و نیز آثار مشترک استاد جواد معروفی و همایون خرم که شامل بهار گل ها، شکوفه ها، دلشکسته، سرمستی و برگ ریزان در این آلبوم گنجانده شده اند.
آلبوم سروش شامل ملودی های شبنم صبحگاهی و طلوع است.
آلبوم آوای خورشید شامل آهنگ های پیانو 2، مرغ حق و فانتزی ها است.
آلبوم آوای باربد شامل آهنگ های مهرگانی و راز می باشد.
آلبوم کاسپین شامل نواهای رومانس یک تا چهار، رومانس پنج تا هشت و نیز خرم 1، خرم 2، خرم 3، خرم 4، خرم 5 است.
آلبوم چگور آهنگ نیز آثار استاد جواد معروفی هستند که شامل سه ترک مختلف است.
آلبوم دل آواز، آهنگ جان عشاق و گنبد مینا را در خود دارد.
آلبوم آهنگ روز در مورد استادان موسیقی ایران بوده و دیگر آلبوم های استاد شامل موارد زیر است:
- تکنوازان موسیقی سنتی ایران (C&G Inc)
- خواب های طلایی (Caltex Records)
- راز (Caltex Records)
- کاروان عشق (Caltex Records)
- عاشقانه (Caltex Records)
- انتظار (Caltex Records)
- ملودی اقیانوس (Caltex Records)
جواد معروفی در کنار آلبوم ها و آهنگ هایی که برای هنردوستان منتشر نموده اند، کتاب هایی را نیز در این حوزه به یادگار گذاشته اند که عبارت اند از:
- آلبوم آهنگ های جواد معروفی
- گزیده آثار استاد جواد معروفی
- ردیف موسیقی ایران برای پیانو
کلام آخر
استاد معروفی از اساتید مهم و تاثیرگذار در عرصه موسیقی بودند. ایشان در کنار نوازندگی پیانو برای آهنگ های سنتی، به آهنگ های غربی نیز علاقه داشته و یکی از افرادی بودند که این دو سبک موسیقی را به یکدیگر پیوند دادند. ایشان در محضر اساتید بزرگ، نوازندگی را آموخته و شاگردانی چون انوشیروان و اردشیر روحانی را تربیت کرده است. آثار زیادی از جواد معروفی بجا مانده که جزو شاهکارهای موسیقی ایرانی به شمار می روند. همچنین چندین کتاب از ایشان بجا مانده که در آن ها نیز به موسیقی پرداخته شده است.
